وقتی نظام سلامت دچار «پیری سازمانی» می شود ! (قسمت دوم)

با توجه به شرايط و خصوصياتي كه در قسمت قبلي برشمرديم، به راحتي مي‌توان نتيجه گرفت كه در يك سازمان بهداشتي ـ درماني با چنين خصوصياتي و چنين الگويي از روابط، وقتي شرايط تازه‎اي به وجود مي‌آيد و يا مأموريت ويژه‌‎اي بر سازمان محول می‌‎شود که متفاوت با شرايط و مأموريت‎هاي مرسوم قبلي است، كساني كه به مديريت و فرماندهي در شرايط قبلي عادت كرده بودند، هرگز به موقع متوجه نمي‌شوند كه در چنين شرايط تازه‎‌اي ديگر نمی‌‎شود به عادت اطاعت كاركنان متكي بود زيرا در چنين موقعيت‌هايي است كه دو خط اقتدار موازي و يا به عبارتي دو منطق مجزا از هم كه به فضاي بيمارستان‌ها حاكم هستند خود را عيان مي‌سازند و به تقابل با يكديگر برمي‌خيزند. تحقيقات جامعه‌ شناسي و مديريتي از سال‌‎ها قبل وجود اين دو منطق حاكم و تقابل هميشگي اين دو را نشان داده‌اند.
يكي خط اقتدار سيستم مديريتي است كه به دست پرسنل اداري و اجرايي بيمارستان و سازمان‎هاي ناظر اعمال مي‌شود و سعي در رفع مشكل ارتباطي پزشك و بيمار دارد. اما از ديدگاه خودش و ديگري خط اقتداري است ناشي از همان كاريزماي سنتي شخصيت پزشكان در بيمارستان‌ها كه خواه درست خواه غلط سعي در بهره‌ گيري از منطق علمي و فني خود براي چيرگي بر شرايط ارتباطي دارد. علاوه بر این به همه اين تقابل ها و تعارض ها، بوروكراسي و كاغذبازی هاي حجيم اداري را نيز بايد اضافه نمود كه به واقع در چنين شرايط بحراني، به دليل عدم تمكين كاركنان بر حجم آن نيز افزوده می شود، به گونه اي كه پيگيري آنها تبديل به كلافي پيچيده و سردرگم می شود. اصولاً در هر سازماني كه كاركنانش مجبور باشند، دست كم به ظاهر فلان روش جاري ناكارآمد يا فلان برنامه راهبردي ديكته شده را بپذيرند، بر اساس قوانين ازلي و ابدي جامعه شناسي به تدريج، بهترين افراد و مجرب‎ترين كاركنان، به ناچار يا نادان‎هايي مطيع می شوند و يا افرادي ناراضي و اخلال‎گر…. و پس از مدتي سطح فهم و فكر پايين خواهد آمد و ديري نخواهد گذشت كه اين وضع جلوي پيشرفت فني و ترقي سازمان را خواهد گرفت.
ناگفته پیداست ،اين نوشتار تنها مروري است بر آسيب‌شناسي سازمان‌هاي بهداشتي ـ درماني با تأكيد بر چال‎ش‌هاي شايع در سيستم مديريتي خدمات بهداشتي ـ درماني نيروهاي مسلح. بالطبع بررسي راهكارهاي گريز از اين آسيب‌ها، خود مجالي فراخ و بحثي ديگر مي‌طلبد كه در وسعت اين نوشتار نمی‌‎گنجد. در پايان، بار ديگر و از باب تأكيد بر محور كليدي و آغازين اين بحث، قطع ه‎اي از يك مطلب ، برگرفته از آخرين اثر «استفان كاوي» به نام «عادت هشتم» ذكر مي‌گردد:
«من معاشر و ملازم دائمي شما هستم.  بزرگترين ياور يا سنگين ترين بار بر دوش شما هستم. شما را به جلو مي‌رانم يا اسباب سقوط و شكست شما را فراهم مي‎كنم. نيمي از كاري را كه می‌كنيد مي‌توانيد به من محول سازيد. من مي‎توانم اين كارها را به سرعت انجام بدهم. من به سادگي مديريت مي‎شوم، كافي است با من محكم باشيد. به من نشان بدهيد كه مي‎خواهيد كار چگونه انجام شود، بعد از چند لحظه آن را خودبه‌ ‎خود انجام مي‌دهم. من ماشين نيستم اما به دقت ماشين كار مي‌كنم و از اين گذشته، هوش و فراست انسان را هم دارم. مرا تصاحب كنيد، آموزش دهيد و با من محكم و مقتدرانه برخورد كنيد تا دنيا را به پاي شما بريزم و كافيست مرا زياد جدي نگيريد تا شما را نيست و نابود كنم. من كيستم؟!… من عادت هستم»

.

.

والسلام